بر اساس گزارش اکونومیست، جمعیت جهان به زودی ممکن است شروع به کاهش کند؛ زیرا نرخ باروری (تعداد فرزندان هر زن) در بسیاری از کشورها به شدت افت کرده است. مثلا در کلمبیا این نرخ به ۰.۹۱ در کرهجنوبی به ۰.۷۲ و در هند به زیر سطح لازم برای حفظ جمعیت (حدود ۲.۱) رسیده است.
وبگاه آب و غذا به نقل از دنیای اقتصاد ، این کاهش نتایجی مانند سیستمهای تامین اجتماعی بهتر، کاهش مرگومیر کودکان، تحصیلات بیشتر زنان و دسترسی گستردهتر به وسایل پیشگیری از بارداری دارد. زنان حالا آزادی بیشتری برای انتخاب شغل، تحصیل و سبک زندگی دارند و بارداریهای نوجوانان نیز بهطور قابلتوجهی کمتر شده است. این تغییرات نشاندهنده پیشرفت اجتماعی، بهویژه توانمندسازی زنان است که به آنها امکان میدهد تصمیمات آگاهانهتری درباره فرزندآوری بگیرند.
با این حال، سرعت کاهش نرخ باروری بسیار بیشتر از چیزی است که کارشناسان پیشبینی کرده بودند. سازمان ملل و جمعیتشناسان تصور میکردند که نرخ باروری یا ثابت میماند یا به تدریج افزایش مییابد؛ اما در بسیاری از کشورها، از جمله کلمبیا، ترکیه و حتی بخشهایی از آفریقا، این نرخ همچنان در حال کاهش است. برای مثال، در کلمبیا پیشبینی سازمان ملل نرخ ۱.۶۳بود، اما دادهها نشان میدهد که در سال ۲۰۲۳ به ۱.۲ رسیده و ممکن است در ۲۰۲۴ به ۱.۰۶ کاهش یابد. حتی در آفریقا، که نرخ باروری هنوز بالاست، روند نزولی سریعتر از انتظار است. این موضوع باعث شده است پیشبینیها درباره اوج جمعیت جهان تغییر کند. به جای رسیدن به ۱۰.۳میلیارد نفر تا سال۲۰۸۴، ممکن است جمعیت جهان در دهه ۲۰۵۰ به حدود ۹میلیارد نفر برسد و سپس کاهش یابد. چنین کاهش جمعیتی از زمان طاعون قرن چهاردهم (مرگ سیاه) بیسابقه است.
این انقباض جمعیتی پیامدهای عمیقی برای اقتصاد جهانی، محیط زیست، توازن قدرت بینالمللی و ساختارهای اجتماعی خواهد داشت. اقتصادها ممکن است با کمبود نیروی کار و کاهش تقاضا مواجه شوند؛ درحالیکه سیستمهای بازنشستگی و مراقبتهای بهداشتی تحت فشار قرار میگیرند. از نظر زیستمحیطی، کاهش جمعیت میتواند فشار بر منابع طبیعی را کم کند، اما چالشهای جدیدی برای مدیریت شهرها و زیرساختها ایجاد خواهد کرد. پیشبینیهای سازمان ملل فرض میکنند که نرخ باروری به زودی تثبیت یا بهبود مییابد؛ اما این فرض با واقعیتهای کنونی همخوانی ندارد. در کشورهایی مثل هند، مناطق فقیرتر هنوز نرخ باروری بالاتری دارند، اما با توسعه اقتصادی و اجتماعی، این مناطق نیز به سرعت به نرخهای پایینتر میرسند. حتی تاخیر کوتاه در تثبیت نرخ باروری میتواند اوج جمعیت را چند سال زودتر و با صدهامیلیون نفر کمتر به همراه داشته باشد.
جمعیتشناسان چرا اشتباه کردند؟
جمعیتشناسان کاهش مداوم باروری را به سختی پیشبینی میکنند؛ زیرا در بلندمدت به رشد صفر جمعیت منجر میشود. با این حال، شواهد نشان میدهد که این روند ادامه خواهد داشت. در کرهجنوبی، نرخ باروری برای هفت سال زیر یک بوده و اگر ادامه یابد، جمعیت این کشور در یک نسل بیش از نصف کاهش مییابد. در ترکیه و تایلند نیز نرخها بسیار پایینتر از پیشبینیهاست. سازمان ملل فرض میکند که نرخ باروری در کشورهایی مثل کرهجنوبی به تدریج به ۱.۳ بازمیگردد؛ اما هیچ نشانهای از این بهبود دیده نمیشود. این فرض که باروری خودبهخود بهبود مییابد، بیش از حد خوشبینانه است.
به گفته آن گوجون از موسسه IIASA، این فرض «کمی آرزواندیشی» است. حتی اگر نرخ باروری در برخی مناطق تثبیت شود، تفاوتهای منطقهای، مثل نرخ بالاتر در مناطق فقیرتر هند، نشان میدهد که کاهش کلی ادامه خواهد یافت. این روند نه تنها برنامهریزیهای اقتصادی و اجتماعی را به چالش میکشد، بلکه دیدگاه ما به آینده بشریت را تغییر میدهد. کوچک شدن جمعیت جهان، چه نگرانکننده باشد چه نه، اجتنابناپذیر به نظر میرسد و زودتر از انتظار رخ خواهد داد.