زعفران، معروف به “طلای سرخ”، یکی از باارزش‌ترین و گران‌بهاترین ادویه‌ها در جهان است که به‌خصوص در ایران، جایگاه ویژه‌ای دارد. میزان برداشت زعفران به عواملی مانند نوع روش کشت، شرایط جغرافیایی، نوع خاک، آبیاری و مدیریت مزرعه بستگی دارد. در این مقاله به بررسی بیشترین برداشت زعفران در هر هکتار با تمرکز بر روش‌های سنتی و مدرن پرداخته می‌شود و عوامل مؤثر در افزایش این میزان بررسی خواهد شد.
به گزارش آب و غذا به نقل از آشااگری ، مرحله برداشت زعفران حساس‌ترین مرحله زراعت زعفران است که شامل چیدن گل و جدا کردن کلاله از یک گل می‌باشد. عمر گل‌ها ۳ تا ۴ روز است و اگر به موقع برداشت نشود از بین میرود.
همچنین اگر مدت زیادی در معرض هوای گرم یا نور خورشید قرار بگیرد از مرغوبیت آن کم می‌شود. در صورت مدیریت صحیح مزرعه زعفران و رعایت نکات کاشت و داشت، میزان برداشت زعفران خشک در هکتار به طور میانگین به شرح زیر است:
- در سال اول کشت زعفران میانگین برداشت زعفران در هر هکتار حدود 4 تا 8 کیلوگرم است.
- در سال دوم کشت متوسط برداشت زعفران افزایش یافته مقدار برداشت در هر هکتار به حدود 8 تا 10 کیلوگرم می‌رسد.
- در سال‌های سوم چهارم و پنجم کاشت زعفران برداشت زعفران در هکتار به اوج خود می‌رسد و می‌توان از هر هکتار حدود ۱۵ کیلوگرم زعفران سرگل برداشت کرد.
- در سال ششم و هفتم متوسط برداشت زعفران در هر هکتار کاهش یافته و به حدود ۱۰ تا ۱۴ کیلوگرم می‌رسد.
دقت داشته باشید که مقادیر مذکور تقریبی هستند و بسته به عواملی چون نوع پیاز زعفران مدیریت زراعی مزرعه و شرایط اقلیمی ممکن است متغیر باشند. برای به حداکثر رساندن میزان برداشت زعفران در هر هکتار باید یک سری نکات را رعایت کرد که در ادامه به بررسی این نکات خواهیم پرداخت.
میزان برداشت زعفران در هکتار در روش کشت سنتی
در گذشته زعفران بیشتر به روش سنتی کشت می‌شد. در این روش در هر هکتار زمین حدود ۴ تن پیاز زعفران کشت می‌شد و برای 2 و نیم متر زمین از یک کیلو پیاز زعفران استفاده می‌شد. کشت سنتی زعفران باعث کاهش هدر رفت پتانسیل مزرعه شده و در نتیجه میزان برداشت زعفران در هکتار برای کشاورز به صرفه نیست و حاشیه سود کمی دارد.
در گذشته کشاورزان زعفران بر این باور بودند که بیشترین مقدار برداشت زعفران حدود ۶ کیلوگرم زعفران خشک در هکتار است، اما امروزه این باور اشتباه است. دلیل آن هم پیشرفت تجهیزات کشاورزی، ارتقا کیفیت کودها و افزایش علم کشاورزان و کارشناسان متخصص است.
روش‌های سنتی کشت زعفران امروزه کارایی ندارند بهتر است از روش‌های مدرن و تجهیزات پیشرفته استفاده کرد تا بتوان میزان برداشت را به دو برابر و حتی بیشتر رساند.
میزان برداشت زعفران در هکتار در روش کشت مدرن
در روش کشت مدرن زعفران از فناوری‌ها، تکنیک‌ها و تجهیزات نوین کشاورزی استفاده می‌شود، در نتیجه در کشت مدرن زعفران، میزان برداشت می‌تواند نسبت به روش‌های سنتی به طور قابل توجهی افزایش یابد.
در این روش، با استفاده از تکنیک‌ها و فناوری‌های به‌روز، می‌توان به برداشت 20 کیلوگرم یا حتی بیشتر در هر هکتار دست یافت. برای مثال از مهم‌ترین تکنولوژی‌های نوین در کشت زعفران می‌توان به سیستم‌های آبیاری تحت فشار و فناوری ژنتیک و اصلاح نباتات اشاره کرد.
چگونه میزان برداشت زعفران در هکتار را به حداکثر برسانیم؟
ممکن است در سال اول پس از کاشت زعفران در اثر عواملی چون کوچک بودن اندازه پیازها، طولانی بودن دوره بهره‌برداری از پیازها و کاشت در زمان نامناسب و همچنین عدم انبارداری مناسب پیازها، گلدهی زعفران و در نتیجه میزان برداشت زعفران در هر هکتار کاهش یابد. با رعایت نکات زیر می‌توان به بیشترین میزان برداشت زعفران در هر هکتار دست یافت.
انتخاب پیاز زعفران مرغوب
تهیه و انتخاب پیاز مرغوب جهت کاشت در گسترش کشت و در نتیجه بهبود میزان برداشت نقش مهمی دارد. قبل از آماده کردن پیاز زعفران برای کاشت، از عدم وجود کنه در اطراف پیاز اطمینان حاصل کنید.
همچنین لازم است از کاربرد پیازهای مشکوک به انواع آلودگی‌های قارچی و پوسیدگی و با وزن کمتر از ۸ گرم جدا خودداری کنید. پیازهای درشت نه تنها در همان سال اول عملکرد مزرعه و میزان برداشت را بالا می‌برند؛ بلکه از طریق بچه زایی بیشتر و تولید پیازهای درشت‌تر ظرفیت گل‌آوری و عملکرد مزرعه را برای سال بعد نیز افزایش می‌دهند.
بهترین زمان کاشت پیاز زعفران برای رسیدن به حداکثر میزان برداشت خرداد ماه است. البته ما در مقاله «زمان کاشت زعفران» به بررسی زمان مناسب کشت در مناطق گرمسیر و سردسیر پرداخته‌ایم که می‌توانید مطالعه کنید.
کوددهی مناسب
همانطور که می‌دانید تعداد دفعات کود دهی زعفران در مقایسه با سایر محصولات زراعی کمتر است و توصیه می‌شود بدون مشورت با کارشناسان، اقدام به کود دهی نکنید. پیشنهاد می‌کنیم به مقاله «جدول کود دهی زعفران» مراجعه کنید تا بهترین برنامه تغذیه زعفران را مشاهده کنید.
لازم به ذکر است استفاده از کودهای مخصوصی که به طور ویژه برای پیاز زعفران تولید شده‌اند و گلدهی را چند برابر می‌کنند، برای هر کشاورز زعفران کاری واجب است که البته ما در مقاله «کود برای افزایش گلدهی زعفران» به بررسی آن پرداخته‌ایم.
آبیاری درست و به موقع
همانطور که در مقاله «آبیاری زعفران» نیز ذکر کرده‌ایم، آبیاری درست و به موقع نقش مهمی در افزایش میزان برداشت زعفران در هکتار دارد. آبیاری از دهه سوم شهریور ماه تا دهه اول آبان ماه شروع می‌شود. آبیاری زودتر باعث افزایش رشد رویشی و آبیاری دیرهنگام باعث یخ زدن گل‌ها می‌شود.
فاصله بین آبیاری اول و دوم باید ۲ تا ۳ هفته باشد. آبیاری دوم بعد از اتمام برداشت گل‌ها صورت می‌گیرد و آبیاری سوم بعد از وجین کردن و پخش کود شیمیایی در سطح خاک انجام می‌شود و دور آبیاری بسته به وضعیت جوی حدود ۱۵ تا ۲۱ روز است.
زمین مناسب کشت زعفران، رعایت تراکم کشت، کنترل آفات و بیماری‌ها، مدیریت و وجین علف‌های هرز و نگه‌داری و فرآوری مناسب زعفران‌ها همگی در بیشینه کردن میزان برداشت زعفران در هکتار مؤثرند.
سخن پایانی
میزان برداشت زعفران در هکتار به روش‌های سنتی معمولاً بین ۲ تا ۴ کیلوگرم است، در حالی که در روش‌های مدرن و با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، این میزان می‌تواند به 15 تا 20 کیلوگرم یا حتی بیشتر افزایش یابد.
عوامل متعددی بر میزان برداشت زعفران تأثیر دارند، از جمله شرایط آب و هوایی، کیفیت خاک، و شیوه‌های مدیریتی که توسط کشاورزان به کار گرفته می‌شود. از سوی دیگر، با به‌کارگیری اصلاحات و نوآوری‌ها در روش‌های کشت، می‌توان به بهره‌وری و سودآوری بالاتری دست یافت و زعفران ایرانی را به عنوان محصولی با کیفیت و مرغوب، به بازارهای جهانی معرفی کرد.