تلاش مسوولان و دست اندرکاران طی سالیان اخیر موجب کاهش قابل توجه استفاده از فاضلاب برای آبیاری مزارع سبزی و صیفی همدان شده، البته در سایر محصولات پر آب همچنان مشکلاتی در این خصوص وجود دارد که رفع آن نیازمند نظارت و تدبیر ویژه است.
به گزارش آب و غذا به نقل از ایرنا ، بخش قابل توجهی از اراضی اطراف شهر همدان برای کشت سبزیجات مورد استفاده قرار می گیرد، چرا که سبزی از گذشته های دور پای ثابت سفره و سبد غذایی اهالی این استان بود و خانواده ها با خرید سبزی سفره خود را رنگین می کردند.
پس از ارائه گزارش هایی درباره فراوانی بروز برخی بیماری ها به علت مصرف سبزی های آلوده، نگرانی خانواده ها در این باره افزایش یافت و بررسی ها گویای این بود که استفاده از فاضلاب در آبیاری مزارع در این خصوص تاثیر گذار بوده است، به بیان دقیق تر هدایت فاضلاب به سمت رودخانه هایی که از آن برای آبیاری مزارع سبزی استفاده می شد، این معضل را ایجاد کرده بود.
برای موشکافی این مساله باید به گذشته برگردیم، در دهه های قبل برخلاف سال های اخیر که همدان با تنش آبی و خشکسالی هایی مواجه شد، کوهپایه الوند مملو از چشمه سارها و روخانه های پر آب بود که این رودخانه ها در داخل شهر نیز سرازیر شده و در نهایت این آب به مصارف کشاورزی از جمله کشت سبزی می رسید.
با گسترش جوامع شهری و نیاز به شبکه جمع آوری فاضلاب به جای شیوه های سنتی، فاضلاب ساکنان شهر به داخل رودخانه ها هدایت و سریز شد که کشاورزان که در انتهای این زنجیره بودند ناچار و ناگزیر به استفاده از این آب برای مصارف کشاورزی شدند چرا که حق آبه جایگزینی نداشتند.
با توجه به حساسیت این مساله و لزوم حفظ سلامت مردم، دانشگاه علوم پزشکی همدان برخورد با کشاورزان متخلف و امحای محصولات آلوده را در دستور کار قرار داد اما رفع این گره نیاز به چاره جویی داشت که در نهایت با حفر ۲ چاه عمیق در نزدیکی مزارع سبزی، مشکل آب مورد نیاز برای کشت سبزی رفع شد.
هم اینک با نزدیک شدن به زمان شخم زمین و آماده سازی آن برای کشت سبزی و صیفی جات که در ماه های پیش رو ثمره این کشت و کار و محصول تولیدی بر سر سفره مردم می نشیند دل نگرانی هایی در این باره وجود دارد.
کاهش مزارع کشت سبزی با فاضلاب به یک هکتار
سال ۱۳۹۳ حدود ۱۵۰ هکتار از اراضی سبزی شهر همدان با فاضلاب آبیاری می شد که رقم قابل توجهی بود، اما با عزم دست اندرکاران و با همکاری و تعامل نهادهای مسوول این آمار در سال ۱۴۰۰ به پنج هکتار و سال گذشته به کمتر از یک هکتار رسید.
در کنار تلاش مسوولان به طور حتم آگاهی مردم درباره استفاده نکردن سبزی هایی که با فاضلاب آبیاری شدند در کاهش این آمار بسیار موثر بوده است
به طور حتم مصرف سبزی آبیاری شده با فاضلاب به علت وجود مواد شیمیایی و میکروبی موجود در بافت آن بیماری های روده ای، سرطان ها را به همراه دارد.
ضرورت نظارت بیشتر در خصوص آبیاری مزارع
با وجود کاهش قابل توجه آبیاری مزارع با فاضلاب هنوز نیز برخی مزارع به این شیوه آبیاری می شوند.
به رغم اقدامات خوبی که از سوی نهادهای متولی برای جلوگیری از هدایت و رها سازی فاضلاب منازل به داخل رودخانه های داخل شهر همدان صورت گرفته است، این رویه ۱۰۰ درصد کامل نشده و در بخشی از شهر همچنان فاضلاب وارد رودخانه ها می شود.
برخی مناطق شهرستان های همدان، ملایر، تویسرکان و بخشی از نهاوند با مشکل آبیاری مزارع با فاضلاب مواجه هستند و در برخی مواقع فاضلاب وارد چاه جذبی شده هر چند در صورت نزدیکی این قبیل چاه ها به آب سطحی، قنات این موارد نیز می تواند آب های زیر زمینی را آلوده کند.
بررسی های صورت گرفته گویای این است که سیستم تصفیه فاضلاب در برخی از شهرستان ها تکمیل نبوده و فاضلاب تولیدی منازل مسکونی، شهرک های و واحدهای تولیدی به تصفیه خانه منتقل نمی شود.
آبیاری مزارع تشنه به شیوه هایی مختلف از جمله استفاده از فاضلاب، فاضلاب آغشته به آب و پساب تصفیه شده کارخانه ها صورت می گیرد که پساب کارخانه در صورت تایید کارشناس محیط زیست، برای آبیاری مزارع فاقد مشکل است.
آبیاری مزارع با فاضلاب به علت ورود فلزات سنیگن به باف گیاه و محصول موجب آلودگی میکروبی و شیمیایی در محصول می شود، میزان بروز آلودگی در سیب زمینی، هویج و سبزی که در بطن خاک قرار دارند بسیار بشتر از محصولات باغی است و برای حوزه بهداشت، جلوگیری از آلودگی این قبیل محصولات با جدیت دنبال می شود که در این راستا محصولات الوده معدوم و کشاورز متخلف به مرجع قضای معرفی شده است.
خطر ابتلا به بیماری های عفونی، انگلی و میکروبی برای کارگران، کشاورزان و شاغان در مزارع به علت تماس با آب و خاک آلوده بیشتر است.
مهمترین عامل گرایش کشاورزان همدان به استفاده از فاضلاب برای آبیاری محصولات کشاورزی تنش آبی و بروز خشکسالی است هر چند امسال شاهد پرآبی هستیم اما سال های گذشته به علت افت آب های زیر زمینی و کاهش منابع آبی برای آبیاری مزارع با مشکلاتی مواجه بودیم.
کشت بیش از ظرفیت منابع آبی از دیگر علل به شمار می رود با این توضیح که برخی مواقع منابع آبی یا چاه موجود در یک زمین ظرفیت آبیاری یک هکتار را دارد، اما کشاورز اقدام به کشت محصول در ۲ هکتار می کند، در این مواقع کشاورز برای جبران کمبود آبی مجبور به استفاده از آب های غیرمتعارف می شود.
رهاورد:
برای جلوگیری از آبیاری مزارع با فاضلاب نیازمند اهتمام و نظارت بیشتر دستگاه های مسوول هستیم، همچنین گزارش های مردمی برای شناسایی متخلفان و اقدام قاطع دستگاه قضایی نیز می تواند در راستای حفظ حقوق عامه و سلامت مردم در رفع کامل این معضل کارساز باشد.