گلستان با برخورداری از خاک حاصلخیز، تنوع اقلیمی و موقعیت استراتژیک، یکی از قطب‌های کشاورزی ایران محسوب می‌شود که با تولید سالانه بیش از ۱.۵ میلیون تن گندم، ۱.۲ میلیون تن محصولات زراعی، ظرفیت بالایی برای توسعه کشاورزی و صادرات دارد اما تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آبی و خام‌فروشی، چالش‌هایی هستند که تحول در الگوی کشت و تقویت صنایع تبدیلی‌این استان را ضروری کرده است.
وبگاه آب و غذا به نقل از مهر ، دولت چهاردهم با عزمی راسخ، برنامه‌ای جامع برای تحول کشاورزی گلستان تدوین کرده که تغییر الگوی کشت به سمت محصولات پربازده مانند گیاهان دارویی و درختان کم‌آب‌بر، توسعه صنایع تبدیلی برای پایان دادن به خام‌فروشی، و تقویت تعاونی‌ها برای جلب سرمایه‌های مردمی، محورهای اصلی این انقلاب سبز هستند.
عبدالعلی کیانمهر، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار گلستان از جزئیات این برنامه‌ها و راهکارهای عملی برای جهش درآمد کشاورزان و تبدیل گلستان به بهشت کشت‌های پول‌ساز سخن گفت.
این گفت‌وگو، نقشه راهی برای آینده‌ای روشن ارائه می‌دهد؛ آینده‌ای که در آن فقر کشاورزی جای خود را به درآمدهای پایدار و اقتصاد پویا می‌دهد؛ از کشت اسطوخودوس با عمر ۱۵ ساله تا کارخانه‌های فرآوری سیب‌زمینی، گلستان در آستانه تحولی بزرگ قرار دارد که نه تنها معیشت مردم را بهبود می‌بخشد، بلکه این استان را به دروازه صادرات کشاورزی ایران تبدیل خواهد کرد.
چرا تغییر الگوی کشت در گلستان به یک ضرورت تبدیل شده است؟
طی سال‌های اخیر، به‌ویژه در سال‌های گذشته درآمد کشاورزان گلستان به دلیل تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها به شدت افت کرده و تقریباً نصف شده که این وضعیت معیشت خانوارهای روستایی را تحت فشار قرار داده و اگر با همین روش‌های سنتی ادامه دهیم، فقر و مشکلات اقتصادی در مناطق روستایی تشدید خواهد شد.
برای مثال، کاهش بارندگی‌ها باعث شده بازدهی محصولات سنتی مثل گندم در بسیاری از مناطق به زیر ۲ تن در هکتار برسد در حالی که با روش‌های نوین و کشت‌های جایگزین می‌توان تا هشت تن در هکتار برداشت کرد.
ما جلسات متعددی با مرکز تحقیقات کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی و کارشناسان برگزار کردیم و به این نتیجه رسیدیم که باید به سمت کشت‌هایی با بهره‌وری بالاتر و سازگار با شرایط کم‌آبی حرکت کنیم.
این تغییر نه تنها به بهبود درآمد کشاورزان کمک می‌کند، بلکه با کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی و جلوگیری از فرسایش خاک، به حفظ محیط‌زیست استان نیز یاری می‌رساند.
هدف ما این است که کشاورزی گلستان از حالت معیشتی صرف خارج شود و به یک فعالیت اقتصادی پایدار و سودآور تبدیل گردد، به‌ویژه با توجه به ظرفیت‌های عظیم این استان که سالانه بیش از ۶۸۰ هزار هکتار زمین زراعی و باغی را تحت کشت دارد.
چه گزینه‌های جایگزینی برای کشت‌های سنتی پیشنهاد می‌کنید؟
ما بررسی‌های میدانی گسترده‌ای انجام دادیم، از جمله بازدید اخیر از مزارع شهرستان آق‌قلا و به نتایج جالبی رسیدیم.
کشت گیاهان دارویی مانند اسطوخودوس یکی از بهترین گزینه‌هاست. این گیاه نه تنها نیاز آبی کمی دارد، بلکه تا ۱۵ سال پس از هر برداشت می‌تواند محصول‌دهی داشته باشد و درآمد قابل‌توجهی برای کشاورزان ایجاد کند.
اسطوخودوس به دلیل تقاضای بالا در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی، ارزش افزوده زیادی دارد و با توجه به شناسایی بیش از ۱۰۰ گونه گیاه دارویی در گلستان، این بخش پتانسیل بالایی برای توسعه دارد.
همچنین، در زمین‌های شیب‌دار که فرسایش خاک و بازدهی پایین مشکل اصلی است، پیشنهاد ما کاشت درختانی مثل اوکالیپتوس (اپراتوس) است.
این درخت کم‌آب‌بر، مقاوم به خشکسالی و با دوره بهره‌برداری کوتاه سه تا پنج سال) است و می‌تواند در کنار کشت‌های دیگر مثل سویا یا گندم کشت شود.
این محصولات نه تنها درآمد کشاورزان را افزایش می‌دهند، بلکه با کاهش فرسایش خاک و مصرف آب، به پایداری محیط‌زیست کمک می‌کنند.
از مرکز تحقیقات کشاورزی خواستیم که تحقیقات گسترده‌ای روی گونه‌های بومی و سازگار با شرایط اقلیمی گلستان انجام دهد تا گزینه‌های بیشتری به کشاورزان معرفی کنیم که این رویکرد می‌تواند کشاورزی گلستان به‌ویژه در مناطقی مثل گنبدکاووس و گرگان که زمین‌های شیب‌دار گسترده‌ای دارند را از حالت شکننده فعلی به یک اقتصاد پویا تبدیل کند.
برای رفع معضل خام‌فروشی محصولات کشاورزی چه برنامه‌هایی دارید؟
خام‌فروشی یکی از بزرگ‌ترین موانع توسعه کشاورزی در گلستان است. به عنوان مثال، سیب‌زمینی تولیدی استان اغلب به‌صورت خام صادر می‌شود و کشاورزان از نوسانات قیمت در بازار ضرر می‌کنند.
در سال گذشته، بخشی از محصول سیب‌زمینی به دلیل نبود بازار مناسب شخم زده شد. برای حل این مشکل، ما برنامه جامعی برای توسعه صنایع تبدیلی داریم.
نمونه بارز آن، طرح احداث کارخانه فرآوری سیب‌زمینی در جاده کمربندی گرگان است که توسط ۴۰۰ نفر از کشاورزان با سرمایه‌گذاری شخصی در حال اجراست.
این کارخانه می‌تواند سیب‌زمینی را به محصولاتی مثل چیپس، نشاسته یا پوره تبدیل کند و ارزش افزوده چندین برابری ایجاد نماید.
متعهد شدیم که مجوزهای لازم را در کوتاه‌ترین زمان ممکن صادر کنیم و تسهیلات بانکی با نرخ سود مناسب برای این تعاونی‌ها فراهم آوریم.
در حوزه شالی هم وضعیت مشابهی داریم؛ برخی کارخانه‌های شالی‌کوبی بهره‌وری پایینی دارند و نیاز به نوسازی یا ایجاد واحدهای جدید است.
برای جلوگیری از خام‌فروشی گندم، بخشی از تولیدات به کارخانه‌های آردسازی تحت نظارت سازمان بازرگانی هدایت می‌شود، اما ما به دنبال این هستیم که با جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، ظرفیت‌های فرآوری را افزایش دهیم.
این اقدامات نه تنها به ثبات قیمت‌ها و افزایش درآمد کشاورزان کمک می‌کند، بلکه اشتغال‌زایی قابل‌توجهی در مناطق روستایی ایجاد خواهد کرد و از ظرفیت تولید سالانه ۱.۲ میلیون تن سیب‌زمینی و سایر محصولات زراعی گلستان به بهترین شکل استفاده خواهد شد.
نقش تعاونی‌ها و بخش خصوصی در این تحول کشاورزی چیست و چگونه حمایت می‌کنید؟
دولت نباید مستقیم وارد حوزه احداث کارخانه شود؛ نقش ما سیاست‌گذاری، تسهیل‌گری و ایجاد بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری است.
تعاونی‌ها بهترین ابزار برای جلب مشارکت مردمی هستند، زیرا می‌توانند سرمایه‌های کوچک خانگی را که در مواردی به شکل ارز یا سکه در خانه‌ها نگه‌داری می‌شود، به سرمایه‌گذاری مولد تبدیل کنند.
برنامه داریم با ارائه تسهیلات کم‌بهره، تضمین خرید محصولات و صدور سریع مجوزها، از تعاونی‌های کشاورزی حمایت کنیم. برای مثال، در طرح کارخانه فرآوری سیب‌زمینی، ما نه تنها زمین موردنیاز را تأمین کردیم، بلکه قول دادیم که مجوزها را بدون تأخیر صادر کنیم و در صورت نیاز، از تهران هم پیگیری‌های لازم را انجام دهیم.
بخش خصوصی هم نقش کلیدی دارد و در این راستا، از سرمایه‌گذارانی که بخواهند در حوزه صنایع تبدیلی یا صادرات فعالیت کنند، حمایت صددرصدی می‌کنیم.
این حمایت شامل مشاوره فنی، تسهیلات بانکی و حتی رایزنی برای دسترسی به بازارهای خارجی است. اگر تعاونی‌ها و بخش خصوصی بتوانند اعتماد مردم را جلب کنند، می‌توانیم شاهد یک تحول بزرگ در اقتصاد کشاورزی گلستان باشیم که هم کشاورز، هم سهام‌دار و هم مصرف‌کننده از آن سود می‌برند.
این رویکرد با ظرفیت بالای گلستان برای تولید محصولات متنوع کشاورزی، می‌تواند موتور محرکه اقتصاد منطقه باشد.
برای صادرات محصولات کشاورزی گلستان چه برنامه‌ای دارید؟
موقعیت جغرافیایی گلستان به‌عنوان دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه، یک فرصت طلایی برای صادرات محصولات کشاورزی است.
محصولات ما، از گندم و سیب‌زمینی گرفته تا گیاهان دارویی، تقاضای بالایی در بازارهای کشورهای همسایه دارند.
برای مثال، سیب‌زمینی گلستان به دلیل کیفیت بالا در بازارهای منطقه‌ای بسیار مورد استقبال است اما باید از خام‌فروشی به سمت صادرات محصولات فرآوری‌شده حرکت کنیم.
برنامه داریم با حمایت از سرمایه‌گذاران و تعاونی‌ها، زنجیره ارزش محصولات را تقویت کنیم که این حمایت شامل ایجاد واحدهای فرآوری برای تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا، مانند عصاره‌های گیاهی یا چوب فرآوری‌شده از اوکالیپتوس است.
استانداری گلستان متعهد است که برای صادرکنندگان، چه در حوزه مجوزهای صادراتی و چه در دسترسی به تسهیلات، حمایت کامل ارائه دهد.
همچنین در حال مذاکره با دستگاه‌های ملی هستیم تا موانع گمرکی و لجستیکی برای صادرات به آسیای میانه کاهش یابد که هدف این است محصولات گلستان با برندسازی مناسب و کیفیت بالا، جایگاه ویژه‌ای در بازارهای بین‌المللی پیدا کنند و درآمد ارزی استان را افزایش دهند.
این امر با توجه به صادرات سالانه بیش از ۳۷۵ میلیون دلار محصولات غیرنفتی از گلستان، کاملاً قابل دستیابی است.
پیام شما به کشاورزان و مردم گلستان چیست؟
وظیفه اصلی من به‌عنوان معاون اقتصادی استاندار، بهبود معیشت مردم و افزایش درآمد خانوارهای گلستانی است که این هدف بدون همکاری نزدیک کشاورزان، اعتماد مردم به تعاونی‌ها و مشارکت بخش خصوصی محقق نمی‌شود.
به کشاورزان می‌گویم که تغییر الگوی کشت، هرچند در سال‌های ابتدایی ممکن است هزینه‌بر باشد، اما یک سرمایه‌گذاری آینده‌نگرانه است که در میان‌مدت و بلندمدت درآمد شما را چند برابر خواهد کرد.
دستگاه‌های مسئول را موظف کردیم تا مشاوره فنی، آموزش‌های لازم و حمایت‌های مالی را ارائه دهند و از مردم هم دعوت می‌کنم که با سرمایه‌گذاری در تعاونی‌ها و صندوق‌های کشاورزی، به این تحول بزرگ بپیوندند.