فصل پخت آش با مواد اولیه و مقوی گیاهان کوهی خوراکی با آمدن بهار در دیار الوند از راه رسیده، معجونی اصیل که با پیشینه فرهنگی و طعم بی‌نظیرش در دیار الوند طرفداران زیادی دارد و پای ثابت سفره همدانی ها شده است.
به گزارش آب و غذا به نقل از ایرنا ، دیار الوند با داشتن دامنه های بکر و سرسبز از قدیم الایام قطب رویش انواع و اقسام گیاهان مختلف دارویی،کوهی و خوراکی بوده و همه ساله با فرا رسیدن فصل بهار دامنه های الوند و سایر کوه ها و دشت های استان همدان مملو از رویش گیاهان و سبزیجات زیادی از جمله شنگ، بنفشه، گزنه، بابونه، غازیاغی، گیلاقه، کنگر و کاسنی است.
کدبانوهای همدانی این روزها صبح زود دیگی بار می‌گذارند و با استفاده از حبوبات، غلات و انواع و اقسام سبزی های کوهی و گیاهی و در کنار آن پیازداغ و سیر داغ و لبنیات آش‌هایی می‌پزند که تنوعش پایانی ندارد.
استان کهن همدان در زمینه پخت غذاهای سنتی از جمله آش قدمت زیادی دارد و به همین دلیل تاکنون طریقه پخت حدود ۱۰ نوع آش در این استان به ثبت ملی رسیده است.
نحوه پخت آش غازیاغی در سال ۹۸ به نام شهرستان کبودرآهنگ(روستای قهوردعلیا) در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است که یکی از آش های پرطرفدار این خطه است.
یک بانوی همدانی گفت: غازیاغی که برخی به آن پاغازه هم می‌گویند، نوعی علف خود رو است که در اوایل فصل بهار سر و کله‌اش در دشت های استان همدان پیدا می‌شود.
اختر بانو در این باره می گوید: این سبزی طعم بسیار دلچسبی دارد و به دلیل داشتن خواص بی‌شمار، همدانی ها از آن برای درست کردن برخی غذاها از جمله سوپ، آش، کوکو و سبزی پلو استفاده می‌کنند.
گیاه وَرکواز یا پیاز کوهی یکی از گیاهان پرطرفدار خطه نهاوند است که از آن برای تهیه آش ورکواز استفاده می کنند و طریقه طبخ این آش نیز ثبت ملی شده است.
یکی از بانوان نهاوندی درباره نحوه طبخ آش ورکواز توضیح داد و گفت: این سبزی پرخاصیت با مخلوط بلغور و عدس پخته می شود.
وی با بیان اینکه گیاه کوهی ورکواز با داشتن خواص دارویی در پاکسازی و تقویت دستگاه گوارش تاثیری شگفت انگیز دارد افزود: برای کش دار شدن آش «ورکواز» باید مانند حلیم تا انتهای پخت این آش را مرتب بهم زد و حتما با ماست چکیده سرو کرد.
کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان در این باره گفت: در این روزهای بهاری و دلپذیر، زنان، مردان و حتی کودکان در هر کوه و دشت هر کدام با عشق و علاقه با کیسه ای به دست در پی چیدن و جمع کردن گیاهان کوهی خود رو هستند.
فریبا نعمتی افزود: دامنه های الوند همدان و طبیعت روستاهای این استان هر کدام با داشتن گونه های گیاهی که خواص خوراکی، طبی و سنتی دارند مردم را به سوی خود فرا می خوانند.
آش غازیاغی و ورکواز که به ثبت ملی هم رسیده از جمله آش هایی است که با گیاهان کوهی به همین نام طبخ می شود و مورد استفاده مردم قرار می گیرد.
دومین غذای محلی مردمان شهرستان کبودرآهنگ بعد از عیران شوربا با نام آش غازیاغی در فهرست ناملموس کشور ثبت ملی شده است.
نتایج تحقیقات بدست آمده از باورهای مردم کبودرآهنگ بیانگر این مطلب است که مردمان این شهرستان گیاه غازیاغی را از روش های پرکاربرد در درمان بسیاری از بیماری ها دانسته و با استفاده این گیاه در غذاهای محلی از محتویات و خواص درمانی آن بهره مند می شده اند.
مردم کبودرآهنگ از سالیان متمادی در فصل رویش گیاه غازیاغی که از اوایل فروردین در مزارع و دشتستان های این شهرستان رشد می کند به چیدن این گیاه اقدام کرده و به روش های مختلف از این گیاه استفاده می کنند.
نعمتی با بیان اینکه آش های دیگر در این استان ثبت ملی شده است افزود: عیران شوربا کبودرآهنگ، آش چغندر در علی آباد ملایر، آش آلو و آش رونونی حیدره قاضی خان، آش بادمجان نهاوند، ترش ملایر، خیار اسدآباد، ورکواز نهاوند و سماق تویسرکان ثبت ملی شده است.
پرونده ثبت چند نوع آش و غذا نیز برای ثبت ملی آماده شده است.
وی از برگزاری جشنواره آش غازیاغی در کبودرآهنگ خبر داد و افزود: شناخت، حفظ و ترویج میراث ناملموس در قالب آئین‌ها، آداب و رسوم و مهارت‌های مختلف زندگی و انتقال آن به نسل‌های آینده باید در سرلوحه برنامه‌ها قرار گیرد که در این راستا جشنواره آش های مختلف به تناسب برگزار می شود.
نعمتی با بیان اینکه پاسداشت آداب و رسوم وظیفه آحاد مردم است ابراز امیدواری کرد: با مستندسازی و ثبت آثار گامی مؤثر در راستای صیانت از میراث فرهنگی ارزشمند کشور برداشته شود.
همچنین برخی از زنان این سبزی ها را خشک کرده و یا در داخل فریزر برای استفاده در فصل زمستان نگهداری می کنند که البته استفاده تازه از این سبزی ها خواص بیشتری دارد.
مردم برای استفاده از این گیاهان کوهی برای درمان از نظر کارشناسان هم استفاده کنند.